Fermangeha Peywendiyên Derve ya Rêveberiya Xweser a Bakur û Rojhilatê Sûriyê derbarê rapora Rêkxistina Lêborînê ya Navdewletî daxuyaniyek zelalkirinê weşand, Rêveberiya Xweser li hemberî rapora Rêkxistina Lêborînê ya Navdewletî ku qaşo di girtîgeh û kampên li herêmên Rêveberiya Xweser de binpêkirinên mafên mirovan diqewimin, dilgiranî nîşan da.
Tevahiya daxuyaniya Fermangeha Peywendiyên Derve wiha ye:
Rêxistina Lêborînê ya Navdewletî di 17’ê Nîsana 2024’an de raporek bi sernavê “Encamên xerab: neheqî, êşkence û mirina di girtîgehê de li Bakur-Rojhilatê Sûriyeyê” weşand. Di raporê de behsa çend mijarên girêdayî têkbirina piştî leşkerî ya DAIŞê hatiye kirin ku ji aliyê civaka navdewletî ve weke rêxistineke terorîst hatiye binavkirin.
Di raporê de mijara çeteyên DAIŞ’ê yên ku ji aliyê Rêveberiya Xweseriya Demokratîk a Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê û Hevpeyamniya Cîhanî ve hatine girtin, rewşa jin û zarokan a li kamp û navendên rehabîlîtasyonê hatin nirxandin. Rapor, Rêveberiya Xweser û saziyên wê yên dadwerî, ewlekarî û leşkerî yên pêwendîdar bi pêkanîna binpêkirinên ku digihêje tawanên şer û tawanên li dijî mirovahiyê tawanbar dike. Wê komek pêşniyar pêşkêşî Rêveberiya Xweser, Hevpeymaniya Cîhanî û welatên ku welatiyên wan di navend û kampan de ne, ji bilî saziyên navdewletî yên pêwendîdar.
Digel ku em girîngiya raporên bi vî rengî yên rêxistinên mafên mirovan, bi taybetî Rêxistina Lêborînê ya Navdewletî qebûl dikin, em piştrast dikin ku em herdem bi hemî aliyên têkildar bi mafên mirovan re hevkar bûne. Ji ber hevkarî û roniya me, Lêborîna Navdewletî karî raporta xwe amade bike, tevî nerazîbûnên me li ser hin tohmet û termînolojiya ku dihat bikaranîn û diviyabû bi başî lêkolîn bihata kirin, nemaze ji ber ku pirsa çekdarên DAIŞê li navendên binçavkirinê û malbatan di kampan de xwedî pîvaneke navneteweyî ye. DAIŞ rêxistineke terorîstî ye û piraniya girtiyan biyanî û welatiyên gelek welatan in. Li herêmên cuda beşdarî gelek şeran bûne. Rêveberiya Xweser bi tena serê xwe nikare bertekên vê dosyaya tevlihev ragire.
Di derbarê êşkencekirin û kuştina sîstematîk de, Rêveberiya Xweser rêzê ji erkên xwe digire ji bo pêşîgirtina her cure binpêkirina yasayên xwe yên ku kiryarên wiha neyasayî qedexe dikin, û pabendî bi yasayên navdewletî yên pêwendîdar e. Eger bûyerên êşkenceyê an muameleya xerab çêbibin, ew kirinên takekesî ne ku ji hêla rayedarên Rêveberiya Xweser yên jêhatî ve lêkolînek berfireh hewce dike. Em hêvîdar in ku Rêxistina Lêborînê ya Navneteweyî bi parvekirina hemû agahî û delîlan, eger hebin, ku tevlîbûna endamên hêzên me yên ewlehiyê an saziyek din a Rêveberiya Xweser di van binpêkirinên îdiakirî de biselmînin, ji bo ku berpirsiyaran bipirse, em hêvî dikin ku alîkariya me bike. Heta niha ti gilî ji endamên DAIŞê yên li kamp û navendên binçavkirinê derbarê van binpêkirinan de negihîştiye me. Hêjayî bibîrxistinê ye ku tîma Lêborîna Navdewletî serdana navendên girtî yên DAIŞê li girtîgeha Siniyê li Şedadê û Panorama li Hesekê ku ji aliyê Hêzên Sûriya Demokratîk ve tên birêvebirin, nekirin. Xuya ye ku wan bi giranî xwe dispêre hevpeyivîn û şahidiyên kesên ku ku bi Daiş an şaneyên razayî yên wê ve girêdayî bin, ku ku tîmê Amnesty li derveyî her du navendên binçavkirinê hevdîtin pêk bîne.
Derbarê mijara veqetandina zarokan ji dayikên wan û veguhestina wan bo navendên veguhestinê, em tekez dikin ku pêvajoya cudabûnê xizmeta baştirîn berjewendiya zarokan dike bi awayekî ku ne li dijî xala 9 a peymana Cenêvê ya ji bo parastina mafên zarokan e. Her wiha li dijî zagona jimare 7 a sala 2022’an a ku ji aliyê Rêveberiya Xweser ve têkildarî parastina zarokan li herêmên Rêveberiya Xweser hatiye derxistin, ku li gorî yasayayên navneteweyî yên têkildar e.
Di raporê de behsa şert û mercên giran ên li girtîgehan û qerebalixiya hucreyan hat kirin. Me gelek caran bang li civaka navdewletî kir ku erkên xwe bi cih bîne û piştgiriya Rêveberiya Xweser bike da ku bikaribe pêdiviyên li kamp û navendên binçavkirinê yên ku pêwîstiya wan bi çavkaniyên darayî yên mezin hene ku Rêveberiya Xweser nikare debara xwe bike. Herêma bakur-rojhilatê Sûriyê rûbirûyê pirsgirêkên siyasî û ewlehî ye, nemaze êrîşên Tirkiyê yên berdewam, ku ewlehî û aramiyê têk dide û rê li ber derbasbûna ewlekariya mirovî ji herêmê ji aliyê aliyên din ve digire.
Rêveberiya Xweser ji dema damezrandina xwe ve, bi eşkere pabendî û pabendbûna xwe bi yasa û pîvanên navdewletî yên girêdayî mafên mirovan û yasayên mirovî yên navdewletî ragihandiye. Li ser bingehên piralî û demokrasiyê ava bû. Di rêzgirtin û pabendbûna bi mafên mirovan û prensîbên yasayî de her dem zelal bûye. Li gorî vê yekê, em ji bo hevkarîkirina bi Rêxistina Lêborîna ya Navneteweyî re di derbarê pêşniyarên wê yên pêşniyarkirî de, ku hewcedarî bi hewildanên hevgirtî yên herêmî û navneteweyî ne, vekirî ne. Pêwîst e civaka navdewletî û aliyên pêwendîdar alîkariyên pêwîst pêşkêşî Rêveberiya Xweser bikin, ji ber nebûna jêder û karînên wê ji bo çareserkirina gelek pirsgirêkên li kamp û navendên binçavkirinê. Divê Rêveberiya Xweser jî di nav hewldan û civînên navneteweyî yên ku ji bo dîtina rêyên ji bo rûbirûbûna encamên vê barê giran tê de cih digirin.
Bi hevkariya me bi civaka navneteweyî û Hevpeymaniya Navnetewî re li dijî DAIŞê me karî serkeftineke leşkerî bi dest bixin. Niha jî bi heman awayî girîng e ku em hevkariya xwe bidomînin ji bo çareserkirina rewşa kamp û navendên binçavkirinê, ku hewcedariya wan bi hewldanên hevbeş ên herêmî û navdewletî heye. Divê em mekanîzmayên hevbeş peyda bikin da ku DAIŞ êdî nikaribe bibe metirsiyek herêmî û navdewletî. Em nikarin îdia bikin ku me mîrateya DAIŞ ji holê rakiriye heya ku em pêvajoyên yasayî û dadwerî çalak nekin da ku endamên DAIŞ berpirsiyar bin û dadmendiya qurbaniyan bidest bixin ji bo dabînkirina ewlehî û aramiya siyasî li navçeyê.
