یەکێکە لە دیارترین دەرهێنەرەکانی سینەمای کوردی، لەلایەن رەخنەگران و ئەکادیمییەکانەوە نازناوی باوکی سینەمای کوردی پێبەخشراوە
یەڵماز گیونەی دەرهێنەر، سیناریست، رۆماننووس، ئەکتەر و چالاکوانێکی سیاسیی دیاری باکوری کوردستانە، لە ئاستی پیشەسازیی فیلمی وڵاتی تورکیا، توانیویەتی بەشێوەیەکی گەورە تواناکانی خۆی بسەلمێنێت و لە ناوەڕۆکێکی تەواو کوردییدا، جیهانی فیلمسازیی بنەخشێنێت.
لە ئاستی بەرهەمهێنانی فیلمدا، گیونەی خاوەنی دونیابینییەکی چەپڕەوانە بووە و گۆشەنیگای خۆی بۆ چینی کرێکار تەرخانکردووە، ئەم دەرهێنەرە، لە گوندێکی بچوکی باکوری کوردستان، لە پارێزگای ئەدەنە لەدایکبووە، هەر لەم گوندەدا گەورەبووە و لە شارەکانی ئەنقەرە و ئیستانبوڵ، بوارەکانی یاسا و ئابوریی خوێندووە.
گیونەی، یەکەم کاری سینەمایی خۆی، لە تەمەنی 21 ساڵییدا ئەنجامداوە و کەسایەتی، تایبەتمەندی و هەڵسوکەوتی، نازناوی پادشای ناشرینی پێدەبەخشن، ساڵی 1964، بۆ ماوەی 18 مانگ، لەسەر بڵاوکردنەوەی رۆمانێک، زیندانیی دەکرێت.
لە ئاستی بەرهەمهێنانی سینەماییدا، لە 111 فیلمدا وەکو ئەکتەر رۆڵیگێڕاوە، خاوەنی 58 سیناریۆیە و دەرهێنانی بۆ 20 فیلم ئەنجامداوە، 16 فیلمیشی بەرهەمهێناوە و وەکو یاریدەدەری فیلم پێنج فیلمی تەواوکردووە، لە ناوەڕۆکی بەرهەمەکانیدا، جەختێکی گەورەی لە دادپەروەریی کردووەتەوە، ئەمەش پاڵنەری سەرەکیی بووە تاوەکو لەلای میدیا رۆژئاواییەکان، وەکو رۆبنهوودی سینەمای کوردیی بچوێنرێت.
گیونەی، لە چوارچێوەی بەسەرهاتێکی ژیانی خۆیدا، پەیوەست بە دژایەتیکردنی کورد، ئاماژە بەوە دەدات، "کاتێک قوتابی سەرەتایی بووم لە تورکیا، مامۆستاکەم دەیزانی کوردم، هەمیشە لێیدەدام، گەر وەڵامەکەم راست بووبا یان هەڵە، ئەو بەردەوام دەبوو لە لێدانم، پاش ئەوەی خوێندنم تەواوکرد و یەکەم فیلمم بەرهەمهێنا، زانیم مامۆستاکەم تووشی نەخۆشی شێرپەنجە بووە، هەموو داهاتی فیلمەکەم تەرخانکرد بۆ چارەسەرکردنی، تەنانەت هاوڕێ و خزمەکانم پێیان سەیربوو، منیش وتم: ئەمەوێ هەست بە شەرمەزاری بکات، بزانێت کە کورد دڕندە نییە، تا بزانن ئێمە مرۆڤایەتییمان زیاترە لە نەتەوایەتییمان".
لە نەورۆزی ساڵی 1984، بەشێوەیەکی راشکاوانە و بەبێ ترس و گومان، سەبارەت بە سەربەخۆیی کورد دەدوێت و رووی خۆی لە گەلی کورد دەکات، لە وتارە مێژووییەکەیدا دەڵێت، "هاوڕێیان، ئازار، زۆرەملێ، هەژاری، خوێن و فرمێسک، چارەنووسی گەلی کورد نییە، ئێمە ئەم چارەنووسە رەت دەکەینەوە، ئەم چارەنووسە ناناسین، ئێمە وەکو رۆڵەی وڵاتێکی لە چوار لاوە داگیرکراو، وڵاتێکی ژێردەستە، دەمانەوێت ببین بە رۆڵەی دەوڵەتێکی سەربەخۆ و یەکگرتوو و سەربەستی کوردی، ببین بە رۆڵەکانی کوردستان، ئێمە دەمانەوێت، لە خاکی خۆماندا، بە زمانی خۆمان گۆرانی ئەڤین و ئازادی بڵێینەوە، ئێمە دەمانەوێت، بە دەستی خۆمان، جیهان و خاکی خۆمان بشێلین و سەرلەنوێ شێوە و رێکخستنی پێبدەینەوە، وە دەمانەوێت، لە وڵاتی خۆماندا لەژێر ئاڵای خۆمان، سەربەست و سەربەخۆ بین".
پەیوەست بە توانای هونەریی لە ئاستی سینەمادا و دەستکەوتی گەورە بۆ فیلمسازی، گیونەی خاوەنی چەندین خەڵاتی سینەمایی گەورە بووە، لەوانە:
خەڵاتی تۆپی ئاڵتوونی فێستیڤاڵی فیلمی ئەدەنە 1972، بۆ: باشترین فیلم، باشترین دەرهێنەر، باشترین ئەکتەر، باشترین سیناریۆ.
خەڵاتی تۆپی ئاڵتوونی 1970، بۆ: باشترین فیلم، باشترین ئەکتەر، باشترین سیناریۆ.
خەڵاتی دەستکەوتی سینەمایی و رێزلێنان لە فێستیڤاڵی نێودەوڵەتیی فیلمی بەرلین.
خەڵاتی چڵە خورمای فێستیڤاڵی فیلمی کان.
خەڵاتی شەریف گۆرەن لە فێستیڤاڵی فیلمی کان.
خەڵاتی باشترین فیلمی بیانی سەندیکای رەخنەگرانی سینەمای فەرەنسی.
لە دیارترین فیلمەکانی گیونەی، بریتین لە:
ئەسپ ژن چەک 1966
گورگە برسییەکان 1969
پیاوێکی ناشرین 1969
هیوا 1970
رێگا 1982
دیوار 1983
گیونەی ساڵی 1974، پاش ئازادبوونی لە زیندان، هەمان ساڵ بە تاوانی تەقەکردن و کوشتنی سەفا موتڵو، داواکاری گشتی هەرێمی ئەدەنە دەستگیردەکرێتەوە، پاش هەڵهاتنی لە زیندان، روو لە وڵاتی فەرەنسا دەکات و پاش چەندین ساڵ لە ژیانکردن و تووشبوونی بە نەخۆشی شێرپەنجە، دەرئەنجام، رێکەوتی نۆی ئابی 1984، لە تەمەنی 47 ساڵییدا کۆچیدوایی دەکات، پەیوەست بە کاریگەریی و گەورەیی ئەم دەرهێنەرە لە ئاستی سینەمای کوردییدا، چەندین کەسایەتیی سینەمای کوردی، هەوڵی بەردەوامیان داوە بۆ پاراستنی یاد و یادەوەرییەکانی و چەندین پلان و پرۆژەیان بەناوی ئەم دەرهێنەرەوە کردووە، لە دیارترینیان، سینەماکار، هاوار مستەفا خان، لە سایەی ناوی یەڵماز گیونەیدا، رۆژی مردنی ئەم دەرهێنەرەی، بە رۆژی سینەمای کوردیی دیاریکردووە.
